كاربرگ های آموزشی نوعی ابزار آموزشی است كه مربیان و معلمان به منظور بهبود فرآیند یادگیری دانش‌آموزان به كار می‌برند تا كودك بتواند بر عدم تمركز خود غلبه كرده و با افزایش هماهنگی مهارت‌های بصری، مهارت‌های بدنی و به خاطر سپاری دیده‌ها و شنیده‌های خود، مطالبی را كه آموزش دیده‌است، به ذهن و حافظه بسپارد و در زندگی روزمره از آن‌ها استفاده كند. در این مقاله قصد داریم توضیحاتی پیرامون كاربرگ های آموزشی و تأثیر آن بر هوش و آموزش كودكان ارائه دهیم. پس مطالب خوب این مقاله را از دست ندهید!
تعریف هوش و انواع آن
اگر بخواهیم تأثیر كاربرگ های آموزشی را بر هوش و آموزش کودکان به بحث بنشینیم، لازم است ابتدا تعریفی از هوش ارائه دهیم. تعریفی كه گاردنر (1983) از هوش بیان کرد، برهم زننده تفكرات سنتی در مورد هوش‌بهر بود. او معتقد بود هفت نوع از دانش هستند كه تصویر دقیق‌تری از هوش بدست می‌دهند. این هفت حوزه دانش عبارت بودند از:
- زبان
- منطق-ریاضی
- هندسه (فضا)
- موسیقی (آهنگ)
- جسمانی-حرکتی (مهارت‌های بدنی)
- حوزه ارتباطات میان‌فردی
- حوزه ارتباطات درون‌فردی (توانایی خودشناسی، آگاهی به هویت خود)
گاردنر معتقد بود که اگر ما توجه خود را به دو مقوله اول محدود کنیم و سایر توانایی‌های ذهنی انسان را نادیده بگیریم، تنها بخشی از توان‌مندی کلی ذهن را در نظر گرفته‌ایم؛ زیرا«حس ششم» یک شکارچی به سبک بدوی در کشوری با فرهنگ ابتدایی و توانایی راه‌یابی یک ملوان در جزیره‌ای دور در این تعریف محدود از هوش، توجیه نمی‌شود.
رابرت استرنبرگ (1985-1988) نیز تعریف مشابهی از هوش ارائه داده و آن را در سه حوزه زیر تعریف کرده‌است:
- توانایی تفکر تحلیلی جزء به جزء
- توانایی تفکر خلاق و استفاده هنرمندانه از تجربه‌ها به صورت مجزا و متفاوت
- توانایی بافتی یا زمینه‌ای به معنای «مهارت شهرزیستی» که به انسان امکان می‌دهد تا به وسیله بازی در مدیریت محیط (افراد، موقعیت‌ها، نهادها و بافت‌ها) نقش خود را ایفا کند.
مؤلفه‌های هوش هیجانی
از دیدگاه استرنبرگ، بیشتر تئوری‌های سنجش هوش معطوف به سرعت ذهن بودند. از اینرو پژوهش‌های خود را به سمتی هدایت کرد که در برگیرنده بصیرت، حل مسأله، ادراک، ایجاد تصویر وسیع از اشیاء و سایر امور عملی باشند که به ایجاد موفقیت در زندگی نزدیک‌تر هستند.
در سال(1995) گلمن تعریف دیگری از هوش ارائه داد که احساس را به جای تفکر قرار می‌داد. از دیدگاه او مدیریت احساس و حتی چند احساس اصلی مانند خشم، ترس، لذت، عشق، نفرت، شرم و عواطفی از این دست، نیازمند پردازش ذهن و شناخت هستند. او معتقد بود که ذهن عاطفی (هوش هیجانی) بسیار حساس‌تر است و سریع‌تر از ذهن عقلی به مسائل واکنش نشان می‌دهد. از دیدگاه گلمن عاطفه یا هوش هیجانی در بالاترین سطح توانایی‌های انسان قرار دارد.
نظریات دیگری از هوش نیز ارائه شده‌اند که در اینجا مجال پرداختن به همه آن‌ها وجود ندارد، ولی همه این نظریه‌ها بر یک موضع اشتراک‌نظر دارند و آن این است که محدود کردن هوش به عددی که حاصل تقسیم سن عقلی بر سن تقویمی است، کاری نادرست است؛ زیرا همه روان‌شناسان به اتفاق بر این باورند که برای رسیدن به موفقیت، IQ تنها 10 الی 20 درصد مؤثر است و بقیه مواردی که منجر به موفقیت می‌گردند، در گروی هوش هیجانی یا EQ هستند.
بنابراین هوش، مؤلفه‌ای است که شامل توانایی‌ها و قابلیت‌های دیگری از جمله استدلال، برنامه‌ریزی، حل مسأله، تفکر انتزاعی، زبان و یادگیری است و اگر بخواهیم با توضیحات ارائه‌شده در مورد هوش، اثرات حل كاربرگ های آموزشی را بر هوش و آموزش کودکان بررسی کنیم، باید ببینیم کاربرگ دارای چه ویژگی‌هایی است و بر کدامیک از مؤلفه‌های هوش تأثیرگذار است.
تعریف کاربرگ و ویژگی‌های آن
هنگامی که یک معلم طرح درس ارائه می‌دهد، نیاز به ابزاری دارد تا اندوخته‌های شاگردان و سطح آموزش آن‌ها را ارزیابی کند و به توانایی‌ها و عدم توانایی‌های دانش‌آموزان خود اشراف یابد. کاربرگ، ابزاری است که با ایجاد موقعیت‌های مختلف فردی و گروهی امکان می‌دهد تا دانش‌آموزان به مهارت‌های گوناگونی که در ادامه شرح داده می‌شوند، دسترسی یابند. کاربرگ‌ها باید دارای ویژگی‌هایی باشند تا اثرات مناسب و مطلوبی که از آن‌ها انتظار می‌رود، بر روند تحصیل و آموزش و افزایش هوش کودکان به جا گذارند.
ویژگی‌های كاربرگ های آموزشی
از ویژگی‌های کاربرگ که مورد انتظار است، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- کاربرگ به عنوان یک تکلیف مکمل و حداقلی آموزش محسوب شود.
- محتوای کاربرگ شکل عملیاتی اهداف کتاب درسی باشد.
- از ازرش‌یابی کاربرگ به منظور یادگیری بیشتر کودکان استفاده شود.
- کاربرگ ابزار جمع آوری اطلاعات در مورد میزان و نحوه یادگیری- یاددهی کودک باشد.
- به عنوان ابزار خودسنجی و سنجش هم‌سالان مورد استفاده قرار گیرد.
- موقعیت‌های جذاب و متنوع در کلاس ایجاد کند.
- به عنوان ارزش‌یابی نهایی مورد استناد قرار نگیرد.
تأثیر کاربرگ بر هوش و آموزش کودکان
تأثیرات كاربرگ های آموزشی
- افزایش مهارت‌های بصری
- افزایش و پرورش دقت کودکان
- افزایش انگیزه یادگیری به وسیله بازی و سرگرمی با کاربرگ
- افزایش مهارت‌های متمرکز بر هماهنگی فعالیت‌های دست و چشم
- افزایش توانایی‌ها و مهارت‌های دستی
- افزایش توانایی درک و تفسیر (تقویت نیم‌کره راست مغز)
- افزایش ادراک شنیداری
- تأثیر کاربرگ بر حافظه تصویری کودکان
- تسهیل یادگیری درس‌ها
- تقویت حافظه
- تقویت تمرکز طولانی‌مدت
- توانایی یادگیری و تسلط به ابزارهای فناوری و تجهیزات الکترونیکی پیشرفته متناسب با نیازهای روز
- گسترش مهارت حل مسأله و برنامه‌ریزی
چرا استفاده از كاربرگ مهم است؟
از آن‌جایی که استفاده از كاربرگ های آموزشی بر حافظه تصویری کودک اثرات زیادی دارد، استفاده از آن در امر آموزش مهم تلقی می‌شود. حافظه تصویری دارای فواید زیر است:
- توانایی خواندن، نوشتن، حل مسائل ریاضی، خواندن علائم و نقشه‌ها، یافتن اشیاء در فضاهای شلوغ، درست‌کردن کاردستی، شرکت در سرگرمی‌ها
- شناخت و تشخیص حروف و اعداد، تشخیص چهره‌ها، تطابقدادن شکل‌ها، یافتن اسباب‌بازی در کمد شلوغ، خواندن علائم جاده‌ای
- تسهیل امر یادگیری؛ زیرا چنانچه حافظه تصویری به خوبی رشد نکند، کودک علی‌رغم یادگیری خواندن و نوشتن، نمی‌تواند به منظور شناخت بیشتر تلاشی انجام دهد از اینرو امر یادگیری کند می‌شود.
نمونه کاربرگ تقویت هوش
نقش والدین در توسعه مهارت‌های ادراک تصویری کودکان
به منظور افزایش ادراک تصویری کودکان، والدین می‌توانند اقدامات زیر را انجام دهند:
- دادن تکالیفی به کودکان که هماهنگی حرکات دست و چشم را در آن‌ها افزایش دهد.
- قرار دادن کودکان در معرض فعالیت‌های پرورش دهنده انواع مختلف مهارت‌ها با دادن تمرین‌هایی از جمله حل ماز، پیدا کردن شباهت‌ها، تفاوت‌ها و تمرین‌هایی از این دست.
- محدود کردن زمان صفحه نمایش تمرین‌هایی که بی‌تحرک هستند.
- واداشتن کودک به تمرین هایی که به دیدن و حافظه بصری نیاز دارند، مانند بازی با ماسه روی زمین.